Elma yedik, sapını çöpe attık; çikolata yedik, ambalajını çöpe attık; pazardan geldik; yırtılmış poşetleri çöpe attık. Çöp kutusunun içindeki çöp poşeti doldu. Akşam servisinden önce kapının önüne koyduk. Apartman görevlisi çöpü aldı, apartmanın çöp tenekesine attı. Belediye görevlileri geldi, apartmanın çöp tenekesini çöp kamyonuna attı. Bundan sonrası, biz kentliler için muamma.
Çöpler belediye görevlilerince vahşi depolama alanlarına atılıyor. Vahşi depolama alanları organik, elektronik, tekstil, cam, plastik, vs atıkları hep bir arada bulunduğu çöp dağları.
Son zamanlarda sorumlu belediyeler, katı atık bertaraf tesisleri yatırımı yapmaya başladı. Bu katı atık bertaraf tesisleri, geri dönüştürülebilir elektronik, cam, plastik atıkları ayırıp gerekli yerlere iletiyor. Bazı belediyeler organik atıkları da ayırıp kompost yapıyor. Atıklar genelde manuel ayrılıyor, otomatik ayıran yerler de var.
Bunlar çok güzel gelişmeler değil mi?
Pek değil.
Geri dönüşümün kendisi, ayrıca bir enerji harcamamıza neden oluyor. Geri dönüştürülecek ürünün katı atık bertaraf tesisine ve oradan da geri dönüşüm tesisine götürülmesinde harcanan enerjinin yanı sıra, dönüşüm esnasında da kullanılan enerji var.
Bazı ham maddeler, bazı büyüklükteki ürünler ya da ham madde birlikteliği hiç geri dönüşmüyor. Örneğin kağıt ve plastiğin bir arada olduğu karton bardaklar hiç geri dönüşmediği gibi, streç film, plastik poşet gibi ince yapılı ürünler de geri dönüştürülemiyor.
Katı atık bertaraf tesisleri MİLYONLARCA TLye mal oluyor. (Bir tanesi 110 Milyon TLye yapıldı ve yapımında orman arazisi sıfırlandı. True story.)
Geri dönüştürülmüş de olsa plastik, plastiktir. Üretilirken, kullanılırken, kullanıldıktan sonra, geri dönüştürülürken, geri dönüştürüldükten sonra yeniden kullanıılırken,.. mikroplastiklerini doğaya saçar.
Organik atıklar toprağa ulaşırsa yani canlı bir ortamda çözülür; ama ulaşmazsa yani plastik poşette kalırsa çözülmez. Örneğin marul canlı bir ortamda toprakla buluşursa 2 ayda çözünür, plastik poşetle atılırsa 20 yılda.
"Geri dönüştürülebilir" ifadesi geri dönüşümü kesinleştirmez; geri dönüşüm için uygun bir kaynak ve ortama ihtiyaç olduğu kadar, geri dönüştürülmüş ürünün piyasasının da olması gerekir. Piyasasının olmaması nedeniyle geri dönüştürülebilen plastiklerin önemli bir kısmının geri dönüştürülemez.
Ülkemizde geri dönüşüm oranı yaklaşık %4. Bu oranın çoğunluğunun endüstriyel atık olduğu düşünülüyor.
Geri dönüşüm, kompost ve enerji üretimini kapsayan geri kazanım çalışması ise ülkemizde %12 civarında. Yani çöplerin %88'i yakılıyor ya da gömülüyor. Yakma ve gömme işlemi filtreli yapması gerekirken, ülkemizde maalesef durum böyle değil. Zehirli gazlar havamıza, zehirli sıvılar suyumuza, zehirli çöpler toprağımıza bulaşıyor.
En iyisi çöp tenekesinden ve çöp poşetinden kurtulmak. Yani çöpü sıfırlamak.
Sevgiler,
Utku